نشست بررسی «امکان خلق ابرقهرمان ایرانی» برگزار شد
تاریخ انتشار: ۹ خرداد ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۷۸۶۴۳۳۲
نشست بررسی امکان خلق ابرقهرمان در تولیدات فرهنگی ایران با عنوان «جایی برای ابرقهرمان‌ها نیست» به همت انجمن علمی مطالعات فرهنگی و رسانه و انجمن علمی مطالعات ارتباطی دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد.
به گزارش باشگاه دانشجویان ایسنا، این نشست با حضور محمدحسن یادگاری _ مستندساز و پژوهشگر مطالعات رسانه، کسری ولایی _ نویسنده و منتقد سینما و امین مبینی _ دبیر نشست در دانشگده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
در این نشست ابتدا امین مبینی _ دبیر نشست به ذکر مقدمه‌ای درخصوص اهمیت موضوع ابرقهرمانان در دنیای امروز و نگاه‌های مثبت و منفی که در محافل اکادمیک نسبت به این پدیده مهم فرهنگ عامه وجود دارد پرداخت و با اشاره به تاریخچه ظهور ابرقهرمانان در قرن بیستم و بیست و یکم عنوان کرد: شخصیت‌های ابرقهرمانی ابتدا در آمریکا به عنوان محتواهایی ساده در قالب صفحات کمیک استریپ برای جذاب کردن مجلات آگهی محور خلق شدند. اما به سرعت در دهه های بیست و سی میلادی میان پسران جوان و نوجوان محبوب شدند.
خلق ابرقهرمان، نیازمند مهندسی فرهنگیمحمدحسن یادگاری _ مستندساز و پژوهشگر مطالعات رسانه، با اشاره به جنبه‌های اجتماعی و سیاسی پدیده ابرقهرمان گفت: درست است که قبل از خلق کمیک سوپرمن در ۱۹۳۸ خلق این تولیدات سابقه بیست ساله داشته است. اما اهمیت سوپرمن در واکنش به اتفاقات روز جامعه است. یعنی در دهه سی، بحران اقتصادی آمریکا مسئله روز است. رکود بزرگ، خشکسالی وحشتناک و فساد دولتی که در دستگاه حاکمه آمریکا وجود دارد. دشمن اول سوپرمن هم فردی در درون کنگره آمریکا است. بتمن و جهان سیاه پیرامونش هم از دل وضعیت تیره و تار دهه سی بیرون می‌آید. بنابراین همه شخصیت‌ها و کنش‌های دراماتیک پیرامون آن براساس نیاز جامعه خلق می‌شوند. سوپرمن که در دهه چهل به جنگ می‌رود و نازی‌ها را شکست میدهد، همزمان جامعه را برای خرید اوراق قرضه و کمک به دولت تشویق می‌کند. همان شخصیت در آمریکای پس از جنگ جهانی دوم در دهه پنجاه، به مرد خانه تبدیل می‌شود. چون جامعه نیازمند این تبلیغ است. نگاه مطالعات فرهنگی نیز باید بدین‌شکل باشد که نبض جامعه را در دست بگیرد و متناسب با آن بتواند واکنشی طراحی کند.
وی افزود: معتقدم که ما به اشتباه واژه «مهندسی» را برای حوزه‌های فنی و تکنیکی به کار می‌بریم. مهندسی در واقع کار حوزه علوم انسانی است. هندسه نیز یک حوزه ریاضی نیست و کاملا بحثی مرتبط با اصول منطق است. کار علوم انسانی شکل دادن مقولات و تعریف آنها در قالب‌های مختلف است. در این موضوع هم ما نیازمند ورود فعالان علوم انسانی برای مهندسی سرگرمی داریم و پس از این است که چرخه صنعتی معنا پیدا می‌کند.
تولیدات فرهنگی، بازتاب زمانه و جامعهکسری ولایی _ نویسنده و منتقد سینما در ادامه با اشاره به اهمیت درنظر گرفتن نیاز مخاطب برای تولید آثار فرهنگی و هنری، به ماجرای خلق شخصیت «کاپیتان آمریکا» پرداخت و اظهار کرد: در دوره جنگ جهانی دوم، ناشران متوجه می‌شوند که بخش عمده‌ای از مخاطبان کمیک‌ها، سربازانی هستند که تازه می‌خواهند به جبهه اعزام شوند و درکی از جنگ ندارند. کمپانی مارول (که آن زمان «تایملی» نام داشت) به این فکر می‌افتد که چگونه می‌توان موضوع را کمی برای این نوع از مخاطب جذاب کرد.
وی در ادامه تشریح کرد: اگر آمریکا و ژاپن موفق و بقیه دنیا ناموفق بودند، مهم‌ترین نکته‌اش این بوده که نیاز جامعه را درنظر گرفته‌اند. در این صورت با ساده‌ترین فرم‌ها هم می‌توانید اقبال عمومی را جذب کنید. درواقع قضیه این است که برخورد مردم با مردم است که ناخودآگاه جمعی را تبلور میدهد. در دهه ۵۰ لحن تمام کمیک‌ها نرم‌تر است که برگرفته از جامعه است. نه فقط در کمیک بلکه در موسیقی و سریال‌های تلویزیونی نیز چنین است. چون همگی بازتاب زمانه و جامعه خود هستند. اما هر وقت بخواهیم به صورت فرمایشی به سمتش برویم، نتیجه عجیب و ناهمخوان با جامعه بوده و شکستش حتمی است.»
ابرقهرمان ایرانی ممکن است؟این فعال فرهنگی درباره امکان خلق ابرقهرمان ایرانی تصریح کرد: یک بحث این است که نمی‌توان مفهومی را برای جامعه مهندسی و به آن تزریق کرد. ابرقهرمان مثل خیلی از پدیده‌های دیگر، وارداتی است. در آمریکا و کشورهای دیگری شکل گرفته و رشد کرده، سنت خواندن و نوشتن کمیک وجود داشته و تبدیل به فیلم و انیمیشن شده است. علت دیگر فقر است. هر پدیده مدرنی مثل رمان یا هر چیز دیگری که وارد جامعه ما شده، به دلیل غلبه رویکرد نقادانه، خیلی سریع جنبه نخبه‌گرایانه پیدا کرده و وجه عامیانه آن تحقیر شده است.
ولایی ادامه داد: «بحران دیگری که ما داریم، نوع نگاهمان به فرهنگ است. در حالی که فرهنگ مثل هر پدیده دیگری ناخودآگاه، تکوینی و تکاملی پیش می‌رود. بدین معنا که همین کمیک‌ها که امروز جایگاه هنری پیدا کرده‌اند، پدیده پیش پا افتاده و پستی بودند و ظرف چندین دهه رشد کردند ولی ما تصور می‌کنیم که همه چیز را می‌توانیم خلق الساعه کنیم. در صورتی که نیاز به زمان دارد و نمی‌توان آن را تزریق کرد. مسئله اصلی درباره زمینه و بستر ابرقهرمانی، فردیت است. اگر می‌خواهیم ابرقهرمان داشته باشیم باید اجازه دهیم که در فرهنگ‌مان فردیت شکل گیرد. بر این اساس نمی‌توانیم با نگاه از بالا به پایین و دستوری به دنبال حذف فردیت باشیم و بخواهیم یک مفهوم که دقیقا نقطه مقابل آن است، رشد کند.»
یادگاری نیز در این خصوص اذعان کرد: «اصالت به استودیوها و تولید و بازار داده شده است. اما شما باید ببینید جامعه چه می‌خواهد و به زبان خودش آنچه پذیراست را تولید کنید. می‌توان خلأهای جامعه را شناخت و به یکدیگر متصل کرد. اما کسی را می‌خواهد که هم زبان کف جامعه را بداند و هم زبان رسمی فرهنگ را تا این دو را بهم متصل کند.»
ارتباط ابرقهرمان‌ها با پیشینه‌های ادبییادگاری در ادامه به ارتباط شخصیت‌های ابرقهرمانی با اسطوره‌های یونان اشاره کرد و بیان داشت: «من اعتقاد دارم وقتی سوپرمن تکامل پیدا می‌کند، اقتباس‌هایی به روز از اسطوره‌های سنتی رخ میدهد. منتهی این اتفاق آرام آرام رخ میدهد تا به ادبیات مدرن تبدیل شود. بعد این رمان راحت‌تر به شکل کمیک و سینما درآمد. این روند شاید ۱۰۰ سال طول کشیده باشد. سوپرمن با آنچه شما کمیک و بدون خلا می‌بینید شاید ۷۰-۸۰ سال طول کشیده باشد و هنوز حتی خیلی از شخصیت‌ها به دلایل تکنولوژی و فرمی ساخته نشده است. اگر ما نمی‌توانیم شاهنامه را به روز کنیم، دلیلش این است که اگر بخواهد در غالب رمان دربیاید خلاهایی در بسیاری از روابط دال و مدلول و سلسله روابط دراماتیک که باید از پی هم بیایند، وجود دارد که خود را نمایان می‌کند. وقتی این شکل بگیرد تازه می‌توانید قدم‌های بعدی را بردارید و به سمت کمیک، سینما و بازی‌های کامپیوتری بروید. ما هنرمندی در قد و قواره یا شیفته فردوسی می‌خواهیم تا این خلاهای ادبیات مدرن‌مان را پر کند و به نظر من جامعه به او اقبال نشان میدهد. نظر من اقتباس مستقیم از داستان‌های شاهنامه نیست بلکه معتقدم که هنرمند در آن جهان زیست کند ولو اینکه شخصیت جدیدی را خلق کند.
موانع و محدودیتهاولایی درخصوص نقش دولت در این زمینه بیان کرد: «وزارت ارشاد به عنوان نماینده حاکمیت، بزرگترین حمایتی که می‌تواند از آنها بکند این است که هیچ حمایتی نکند. یعنی اصلا بازار را دستکاری نکند. به عنوان مثال چرا ذهن مخاطب ما از نظر فانتزی فقیر است؟ درباره خود شاهنامه و اساطیر ایرانی، ما که چند نسل متفاوت درس خوانده در مدارس ایرانیم، کدام یک با شاهنامه و اساطیر ایرانی در مدرسه آشنا شده‌ایم؟ و یا با ادبیات مدرن؟ اتفاقا حاکمیت به جای مداخله‌گری در بازار فرهنگ باید بستر ایجاد بکند. مثلاً ممیزی و مداخله در خلاقیت خالقان اثر را محدود کند و چرخه‌ی اقتصادی باز فراهم کند.
او اضافه کرد: یک پدیده‌ی دیگر که به عنوان نمودهای فرهنگ عامه به کشور ما وارد شد استندآپ کمدی است. در ایران سابقه نداشت و به واسطه‌ی گسترش ارتباطات به کشور راه پیدا کرد اما رسانه رسمی و گفتمان رسمی کمکی به ادامه‌ی گسترشش نکرد.
ولایی درخصوص چرخه اقتصادی پدیده‌های عامه‌پسند افزود: «کمدین‌های زیادی داریم. می‌بینیم که در کافه‌ها اجرا می‌کنند. چرا؟ چون چرخه اقتصادی‌اش در دسترس است. یعنی یک نفر کافه اجاره می‌کند، اجرا می‌رود و ویدیویی از آن اجرا پخش می‌شود و عده‌ای اجرای آن کمدین را با مراجعه به کافه می‌بینند. مشکلِ چیزی مثل کامیک که به درستی گفتید که نیازمند رویکرد استودیویی برای تولید است، چرخه ی اقتصاد است.
خلق ابرقهرمان ایرانی چه الزامی دارد؟ولایی همچنین درخصوص لزوم خلق ابرقهرمان ایرانی بیان داشت: «مساله مهم در پاسخ به این سوال، کیفیت و خلاقیت است. همزمان با سوپرمن و بتمن و اسپایدرمن، انبوهی از شخصیت‌های ابرقهرمانی بودند که منقرض شدند و دوام پیدا نکردند، چون از جذابیت کافی برخوردار نبودند. صرف خلق ابرقهرمان، کمیک، مانگا یا هر تولید مشابهی، اعتبار ندارد. اگر توانست بازتاب ناخودآگاه جمعی جامعه باشد و به همین سبب با استقبال مواجه شود، آن زمان موضوع مهم و قابل توجهی خواهد بود. این اتفاق زمانی رخ میدهد که مشابه مورد سوپرمن، هنرمندان حس کنند می‌توانند حرف تازه‌ای در قالب این آثار بزنند و مسیر خلاقیت پیش پایشان باز باشد. بتوانند کار خود را بفروشند، از مخاطب خود بازخورد بگیرند و کار خود را ارتقا دهند. مثال دیگر از پدیده‌ای وارداتی که در فرهنگ ما جای خود را باز کرد و لزوم آگاهانه یا با مهندسی همراه نبود، موسیقی رپ بود. خیلی از سبک‌های غربی دیگر موسیقی بودند که در جامعه ما به چنین مرحله‌ای نرسیدند که بتوانند موج ایجاد کنند. اما رپ فارسی جواب داد و ظرف دو دهه، چنان فراگیر شد که حالا بخش عمده‌ای از موسیقی که نسل جدید به آن گوش میدهد، رپ فارسی است. در بحث کامیک ابرقهرمانی نیز اگر قرار به خلق باشد، باید به این سمت حرکت کند.»
منبع: ایسنا
کلیدواژه: فناوری های نوین شخصیت ها ی دیگر
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۸۶۴۳۳۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
جنبش‌های سده‌های دوم و سوم هجری بیشتر تقابل ایرانی – ایرانی بود نه ایرانی - عربی
ماهرخ ابراهیم‌پور: نشست نقد و بررسی کتاب «پیامبران بومی‌گرای ایران در سده‌های آغازین اسلام (شورش‌های دهقانی و زردشتی‌گری محلی)» اثر پاتریشیا کرون با ترجمه کاظم فیروزمند چهارشنبه ۱۲ اردیبهشت با حضور علی بهرامیان، محقق و پژوهشگر تاریخ اسلام در خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد. این کتاب سال ۲۰۱۴ در آمریکا منتشر شد که در زمان چاپ آن مولف فوت شده بود و سال ۱۴۰۳ که در نشر «نامک» به چاپ رسید، کاظم فیروزمند، مترجم آن در قید حیات نبود. در این نشست طبق اعلام قبلی قرار بود، روزبه زرین‌کوب، استاد گروه تاریخ باستان دانشگاه تهران، حضور داشته باشد که نتوانست حضور پیدا کند.
پاتریشیا کرون در سال ۱۹۴۵ در دانمارک به دنیا آمد و در دوران نوجوانی به مطالعه و شناخت سرزمین‌های دور علاقه‌مند شد. کرون پیش از ورود به دانشگاه به سه زبان آلمانی، انگلیسی و فرانسوی تسلط پیدا کرد. رشته‌ی تاریخ خاورمیانه را برای تحصیل در دانشگاه برگزید، در سال ۱۹۷۴ مدرک دکترا گرفت، و پس از دریافت بورس تحقیقاتی، نخستین پژوهش‌های خود درباره‌ی تاریخ خاورمیانه و اسلام را آغاز کرد. تاکنون نزدیک به ۱۰ عنوان کتاب از کرون منتشر شده است. کتاب «هاجرگرایی» که از دل تز دکترای وی بیرون آمده است سوءتفاهم‌برانگیزترین کتاب او به شمار می‌آید. «تاریخ اندیشه سیاسی در اسلام» از دیگر آثار این صاحب‌نظر فقید، در سال ۲۰۱۲ منتشر شد. «خلیفه خدا»، «غلامان اسب سوار»، «تجارت مکی و ظهور اسلام»، «جوامع ماقبل صنعتی» و «تاریخ اندیشه سیاسی در اسلام» نیز از دیگر کتاب‌های این ایران‌شناس است. کرون همچنین ۷۰ مقاله شامل ۱۰ مقاله‌ی در زمینه ایران‌شناسی منتشر کرده است.
علی بهرامیان، پژوهشگر تاریخ و رئیس بخش اسناد مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی در بررسی کتاب «پیامبران بومی‌گرای ایران در سده‌های آغازین اسلام (شورش‌های دهقانی و زردشتی‌گری محلی)» گفت: دوره‌ای که پاتریشیا کرون به آن پرداخته، زمان انتقال حکومت از امویه به عباسی است که در آن ایرانی‌ها نقش عمده‌ای داشتند. تحرکات ابتدا از کوفه آغاز شد و پس از آن با هوشمندی خاصی به خراسان (شرق ایران) انتقال پیدا کرد و به جایی رسید که در سال ۱۳۲ هجری سپاهی که ابومسلم خراسانی به سمت کوفه فرستاد، توانست این شهر را فتح و خلاقت اموی را ساقط کند.
او افزود: در این دوره اتفاقی که رخ داد و کم و بیش تا دروه‌ی بعد از مامون هم ادامه پیدا کرد؛ شکل‌گیری سلسله جنبش‌ها و قیام‌هایی به‌ویژه در شرق ایران بود. ابتدا قیام به‌آفرید زرتشتی بود. او در دین زرتشتی اصلاحاتی را انجام داد. طبق روایت‌ها موبدان زرتشتی نزد ابومسلم رفتند و گفتند این فرد دین ما و شما را فاسد کرده است و ابومسلم هم لشکری فرستاد و او را در نزدیکی به گمانم تربت‌جام سرکوب کرد. بعدی قیام ابن‌مقنع و استادسیس است و یوسف البرم و در نهایت بابک که نزدیک به بیست سال در آذربایجان مقاومت کرد اما در انتها از سوی عباسیان شکست خورد و عاقبت افشین توانست بابک را دستگیر و قلعه‌ی او را تسخیر کند.
این محقق تاریخ اسلام عنوان کرد: لذا این دوره در تاریخ اسلام دوره‌ی به‌خصوصی است و افرادی هم که در آن ایفای نقش کرده‌اند، ویژه‌اند. این موضوع بارها از سوی مورخان و پژوهشگران به صورت اجمالی و تفضیلی تحقیق و بررسی شده است از جمله غلامحسین صدیقی در کتاب «جنبش‌های دینی ایرانی: در قرن‌های دوم و سوم هجری»، عبدالحسین زرین‌کوب در «دو قرن سکوت» و «ایران بعد از اسلام» و خود پاتریشیا کرون در مقاله‌ی «ابن‌مقنع و سپیدجامگان» - که به صورت انفرادی به یکی از این جنبش‌ها پرداخت و در ایران محقق محترم مسعود جعفری جزی آن را به صورت یک کتاب در انتشارات ماهی به چاپ رساند.
علی بهرامیان چرا با طرح این پرسش که «چرا این جنبش‌های سیاسی مهم است؟» ادامه داد: پژوهشگران خارجی و ایرانی بارها به این پرداخته‌اند که چه موضوعی به لحاظ سیاسی باعث می‌شد این اشخاص دست به قیام بزنند و کسانی را دور خودشان گرد بیاورند و فعالیت‌هایی هم داشته باشند و پس از آن سلسله عقایدی که به آنها نسبت داده می‌شود به چه ترتیب است؟ به لحاظ صحت و سقم در چه وضعیتی است؟ همه‌ی آنچه به آنها نسبت داده شده از اباحه‌گری (اشتراک در اموال و زنان و...)، ادعای نبوت و حلول همه در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و اغلب مورخان به صورت کلی به آنها می‌نگریستند و این موضوع بررسی نشده که آیا این عقاید در ایران سابقه داشته و می‌توان برای آنها نمونه‌هایی پیدا کرد؟ به لحاظ سیاسی چه انگیزه و رویکردی داشتند؟ آیا می‌خواستند خلیفه را ساقط کنند یا مانند بابک و مازیار آن‌طور که ادعا شده ایران را به دوره ساسانی برگردانند؟
او ادامه داد: در واقع در پی یافتن پاسخ پرسش‌های بالا مورخان ایرانی به کلی‌گویی بسنده کرده و مدعی‌اند آنچه به این قیام‌ها نسبت داده می‌شود، تهمت است؛ اما کسی توضیح نمی‌دهد چرا چنین تهمت‌هایی به این نوع جنبش‌ها وارد شده است؟! لازم بود یک محقق این موضوع را بشکافد و از منظر انواع و اقسام منابع تحلیل کند. پاتریشیا کرون، مولف ««پیامبران بومی‌گرای ایران در سده‌های آغازین اسلام (شورش‌های دهقانی و زردشتی‌گری محلی)» فارغ از اینکه با دیدگاه‌هایش در این کتاب موافق باشیم یا نه، تقریبا چنین رویکردی را اتخاذ کرده و در چهار فصل به بررسی موضوع از منظر منابع گوناگون پرداخته و کار دشواری را پیش برده است...
مدیر بخش اسناد مرکز اسناد دایره‌المعارف بزرگ در پایان اظهار داشت: درباره‌ی جنبش‌های ایرانی قرن دوم و سوم رازهای زیادی وجود دارد که به احتمال زیاد ریشه در ایران عهد ساسانی دارد. به عبارتی در آن جامعه‌ی پرجنب‌وجوش دوره‌ی خسروپرویز بعد از اتمام جنگ‌های سی‌ساله، بحران‌های اقتصادی و آمدن اعراب (به نظر) سرپوشی روی آنها گذاشته شده که یک‌دفعه در عهد عباسی مانند زنجیری پاره شد. تقابل در این جنبش‌ها، بیشتر از اینکه جنبه‌ی ایرانی – عربی داشته باشد، جنبه‌ی ایرانی – ایرانی دارد. این نکته‌ی بسیار مهمی است؛ چون طبقه‌ای از باقی‌مانده‌ی دیوان‌سالاران و موبدان ساسانی بیش‌ترین مشکل را با این جنبش‌ها داشتند. این مسائلی که ذکر شد بررسی جنبش‌ها از لحاظ سیاسی است، اما از لحاظ التقاطی، پاتریشیا کرون در فصل دوم و سوم کتاب به بررسی آن اهتمام ورزیده است.
۲۵۹
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید. کد خبر 1902325
خودکشی دانشجوی کارشناسی ارشد در کوی دانشگاه تهران